nº 63 decembro 05 – xaneiro 06

Celebramos o Misterio do Nadal e o Tempo Novo

- sementando Vida

- remando coa Historia

- danzando na Esperanza,

con María, a nai, e con tódalas amizades solidarias.

Prelatura de Sao Félix do Araguaia. Nadal 05-Ano Novo 06

DISCURSO DE HAROLD PINTER Ó RECIBIR O PREMIO NOBEL DE LITERATURA

En 1958, escribín o seguinte: “Non hai grandes diferencias entre realidade e ficción, nin entre o verdadeiro e o falso. Unha cousa non é necesariamente verdadeira ou falsa; pode ser ó mesmo tempo verdadeira e falsa”.

Creo que estas afirmacións aínda teñen sentido, e aínda se aplican á exploración da realidade a través da arte. Así que, como escritor, as manteño, pero como ciudadán non podo; como cidadán teño que preguntar: ¿Que é verdade? ¿Que é mentira?

[…]

A linguaxe política, tal como a usan os políticos, non se adentra en ningúns destes territorios dado que a maioría dos políticos, según as evidencias de que dispomos, non están interesados na verdade senón no poder e en conservar ese poder. Para conservar ese poder é necesario manter ó pobo na ignorancia, que as xentes vivan sen coñecer a verdade, incluso a verdade sobre as súas propias vidas. O que nos rodea é un enorme entramado de mentiras, das que nos alimentamos.

Como todo o mundo aquí sabe, a xustificación da invasión de Irak era que Sadam Hussein tiña na súa posesión un perigosísimo arsenal de armas de destrucción masiva, algunhas das que podían ser lanzadas en 45 minutos e provocar unha espeluznante destrucción. Aseguráronnos que iso era certo. Non era certo. Contáronnos que Iraq mantiña unha relación con Al Quaeda e que era en parte responsable da atrocidade que ocurriu en Nova York o 11 de Setembro de 2001. Aseguráronnos que isto era certo. Non era certo. Contáronnos que Iraq era unha ameaza para a seguridade do mundo. Aseguráronnos que era certo. Non era certo.

A verdade é algo completamente diferente. A verdade ten que ver co xeito no que Estados Unidos entende o seu papel no mundo e como decide encarnalo.

Pero antes de voltar ó presente gustaríame mirar ó pasado recente, refírome á política exterior de Estados Unidos dende a fin da Segunda Guerra Mundial. Creo que é a nosa obriga someter esta época a certa clase de escrutinio, aínda que sexa dun xeito incompleto, que é todo o que nos permite o tempo que temos.

Todo o mundo sabe o que ocurriu na Unión Soviética e por toda a Europa do Este durante o período de posguerra: a brutalidade sistemática, as múltiples atrocidades, a persecución sen piedade do pensamento independente. Todo iso foi ampliamente documentado e verificado.

Pero o que eu pretendo amosar é que os crimes dos EEUU na mesma época só foron rexistrados de xeito superficial, non digamos xa documentados, ou admitidos, ou recoñecidos sequera como crimes. Creo que isto hai que solucionalo e que a verdade sobre este asunto ten moito que ver coa situación na que se atopa o mundo actualmente. Aínda que limitadas, ata certo punto, pola existencia da Unión Soviética, as accións dos Estados Unidos ó ancho e longo do mundo deixaron claro que tiñan decidido que tiñan carta branca para facer o que quixeran.

A invasión directa dun Estado soberano nunca foi o método favorito de Estados Unidos. Na maioría dos casos, preferiron o que eles describiron como “conflicto de baixa intensidade”. Conflicto de baixa intensidade significa que miles de persoas morren pero máis lentamente que se lanzases unha bomba sobre eles dunha soa vez. Significa que infectas o corazón do país, que estableces un tumor maligno e observas o desenvolvemento da gangrena. Cando o pobo foi sometido -ou mallado a paos, que ven a selo mesmo– e os teus propios amigos, os militares e as grandes corporacións, sentan confortablemente no poder, ti poste fronte á cámara e dis que a democracia prevaleceu. Isto foi o normal na política exterior dos Estados Unidos durante os anos dos que estou a falar.

A traxedia de Nicaragua foi un exemplo moi significativo. Escollína para expoñela aquí como un exemplo claro de como ve Estados Unidos o seu papel no mundo, tanto entón como agora.

Eu estiven presente nunha reunión na embaixada dos EEUU en Londres a finais dos 80. O Congreso de Estados Unidos estaba a punto de decidir se dar máis cartos á Contra para a súa campaña contra o estado de Nicaragua. Eu era un membro dunha delegación que viña a falar en nome de Nicaragua, pero a persoa máis importante nesta delegación era o Pai John Metcalf. O líder do grupo de EEUU era Raymond Seitz (por entón o axudante do embaixador, máis tarde el mesmo sería embaixador). O Pai Metcalf dixo: “Señor, dirixo unha parroquia no norte de Nicaragua. Os meus feligreses construíron unha escola, un centro de saúde, un centro cultural. Viviamos en paz. Hai uns meses un grupo da Contra atacou a parroquia. Destruírono todo: a escola, o centro de saúde, o centro cultural. Violaron ás doentes e ás mestras, asasinaron ós médicos, do xeito máis brutal. Comportáronse como salvaxes. Por favor, esixa que o goberno de EEUU retire o seu apoio a esta repugnante actividade terrorista.”

Raymond Seitz tiña moi boa reputación como home racional, responsable e altamente sofisticado. Era moi respetado nos círculos diplomáticos. Escoitou, fixo unha pausa, e entón falou con gravedade. ‘Pai’, dixo, ‘déixame dicirte algo. Na guerra, a xente inocente sempre sofre’. Houbo un frío silencio. Mirámolo. Él non palpebrexou.

A xente inocente, en realidade, sempre sofre.

Finalmente alguén dixo: ‘Pero neste caso “as persoas inocentes” foron as víctimas dunha espantosa atrocidade subvencionada polo seu goberno, unha entre moitas. Se o Congreso concede á Contra máis cartos, terán lugar máis atrocidades desta clase. ¿Non é así? ¿No é por tanto o seu goberno culpable de apoiar actos de asasinato e destrucción contra os ciudadáns dun estado soberano?

Seitz mantívose imperturbable. ‘Non estou dacordo con que os feitos tal como foron presentados apoien as súas afirmacións’, dixo.

Mentres abandoábamos a embaixada un asistente estadounidense díxome que tiña disfrutado coas miñas obras. Non lle respondín.

Debo recordarlles que o entón presidente, Reagan, fixo a seguinte declaración: ‘A Contra é o equivalente moral ós nosos Pais Fundadores’.

Os Estados Unidos apoiaron a brutal dictadura de Somoza en Nicaragua durante 40 anos. O pobo nicaragüense, guiado polos sandinistas, derrocou este réxime en 1979, unha impresionante revolución popular.

Os sandinistas non eran perfectos. Tiñan un claro compoñente de arrogancia e a súa filosofía política contiña un certo número de elementos contradictorios. Pero eran intelixentes, racionais e civilizados. Propuxéronse conquerir unha sociedade estable, decente e plural. A pena de morte foi abolida. Centos de milleiros de campesiños pobres foron liberados dunha morte segura. A unhas 100000 familias se lle deron títulos de propiedade sobre terras. Construíronse dúas mil escolas. Unha notable campaña educativa reduciu o analfabetismo no país a menos dunha sétima parte. Establecéronse unha educación e un servicio de saúde gratuitos. A mortandade infantil foi reducida nunha terceira parte. A polio foi erradicada.

Os Estados Unidos denunciaron estes logros como unha subversión marxista/leninista. Dende o punto de vista do goberno dos Estados Unidos, estaba a establecerse un exemplo perigoso. Se a Nicaragua se lle permitía fixar normas básicas de xustiza social e económica, se se lle permitía incrementar os niveis de saúde e educación e acadar unha unidade social e un respeto nacional propio, os países veciños plantexaríanse as mesmas cuestións e farían o mesmo. Nese intre había por suposto unha feroz resistencia ó status quo en El Salvador.

Falei anteriormente de ‘un entramado de mentiras’ que nos rodea. O presidente Reagan describía habitualmente a Nicaragua como un ‘calabozo totalitario’. Isto foi aceptado de xeito xeral polos medios, e por suposto polo goberno británico, como un comentario acertado e imparcial. Pero o que acontece é que, baixo o goberno sandinista, non estaba documentada a existencia de escuadróns da morte. Non había constancia de torturas. Non estaba probada a existencia dunha brutalidade sistemática ou oficial por parte dos militares. Ningún sacerdote foi asasinado en Nicaragua. De feito, había tres sacerdotes no goberno, dous xesuítas e un misioneiro Maryknoll. Os calabozos totalitarios estaban en realidade moi preto, en El Salvador e en Guatemala. Os Estados Unidos fixeran caer en 1954 ó goberno elexido democraticamente en Guatemala e se calcula que unhas 200000 persoas foran víctimas das sucesivas dictaduras militares.

Seis dos máis eminentes xesuítas do mundo foron asasinados brutalmente na Universidade de Centro América en San Salvador en 1989 por un batallón do reximento Alcatl adestrados en Fort Benning, Georgia, USA. Un home extremadamente valente, o arzobisbo Romero, foi asasinado mentres se dirixía á xente. Estímase que morreron 75000 persoas. ¿Por que foron asasinadas? Foron asasinadas porque crían que unha vida mellor era posible e que debía conquerirse. Esta crenza os convirtiu de xeito inmediato en comunistas. Morreron porque se atreveron a cuestionar o status quo, a interminable situación de pobreza, enfermidade, degradación e opresión que tiñan recibido como herdanza.

Os Estados Unidos finalmente fixeron caer o Goberno Sandinista. Tardaron varios anos e houbo unha resistencia considerable, pero unha persecución económica implacable e 30000 mortos á fin minaron a moral do pobo nicaragüense. Exhaustos e condenados á pobreza unha vez máis. Os casinos voltaron ó país, a saúde e a educación gratuita remataron. As grandes empresas voltaron en maior número. A ‘Democracia’ prevalecera.

Pero esta “política” non se limitou, de ningún xeito, a Centroamérica. Realizouse ó longo e ancho do mundo. Non tiña fin. E agora é como se nunca tivera acontecido.

Os Estados Unidos apoiaron e nalgúns casos crearon tódalas dictaduras militares de dereitas no mundo tralo final da Segunda Guerra Mundial. Refírome a Indonesia, Grecia, Uruguay, Brasil, Paraguay, Haití, Turquía, Filipinas, Guatemala, El Salvador, e, por suposto, Chile. O horror que os Estados Unidos infrixiron a Chile en 1973 non poderá ser nunca purgado nin esquecido.

Centos de miles de mortes tiveron lugar en todos estes países. ¿Tiveron lugar? ¿Son todas esas mortes atribuibles á política exterior estadounidense? A resposta é si, tiveron lugar e son atribuibles á política exterior estadounidense. Pero vostedes non o saberían.

Isto nunca aconteceu. Nunca aconteceu nada. Non aconteceu nin sequera mentres estaba a acontecer. Non importaba. Non era de interese. Os crimes de Estados Unidos foron sistemáticos, constantes, inmorais, despiadados, pero moi poucas persoas falaron deles. Isto é algo que hai que recoñecerlle ós Estados Unidos. Exerceron o seu poder a través do mundo sen apenas deixarse levar polas emocións mentres pretendían ser unha forza ó servicio do ben universal. Foi un brillante exercicio de hipnose, incluso inxenioso, e tivo un gran éxito.

Dígovos que Estados Unidos son sen dúbida o mayor espectáculo ambulante. Poden ser brutais, indiferentes, desdeñosos e bárbaros, pero tamén son moi intelixentes. Como vendedores non teñen rival, e a mercadoría que mellor venden é o amor propio. É un gran éxito. Escoiten a tódolos presidentes de Estados Unidos na televisión usando as palabras, “o pobo americano”, como na frase “Dígolle ó pobo americano que é a hora de rezar e defender os dereitos do pobo americano e pídolle ó pobo americano que confíe no seu presidente na acción que vai tomar en beneficio do pobo americano”.

É unha estrataxema brillante. A linguaxe úsase hoxe en día para manter controlado ó pensamento. As palabras “o pobo americano” producen un coxín de tranquilidade verdadeiramente sensual. Non precisas pensar. Sinxelamente bótate sobre o coxín. O coxín pode estar sofocando a túa intelixencia e a túa capacidade crítica pero é moi cómodo. Isto non funciona, por suposto, para os 40 millóns de persoas que viven baixo a liña de pobreza e os dous millóns de homes e mulleres prisioneiras nos vastos “gulags” das cárceres, que se extenden ó longo de todo Estados Unidos.

Estados Unidos xa non se preocupa polos conflictos de baixa intensidade. Non ven ningún interese en ser reticentes ou disimulados. Poñen as súas cartas sobre a mesa sen medo nin favor. Sinxelamente impórtanlles un bledo as Nacións Unidas, a legalidade internacional ou o desacordo crítico, que xuzgan impotentes e irrelevantes. Teñen o seu propio canciño faldeiro acurrucado detrás deles, a patética e supina Gran Bretaña.

¿Que lle pasou á nosa sensibilidade moral? ¿Tivémola algunha vez? ¿Que significan estas palabras? ¿Refírense a un termo moi raramente utilizado estes días –conciencia? ¿Unha conciencia para usar só cos nosos propios actos senón para usar tamén coa nosa responsabilidade compartida nos actos dos demáis? ¿Está todo morto? Mirade Guantánamo. Centos de persoas detidas sen cargos ó longo de tres anos, sen representación legal nin un xuízo conveniente, técnicamente detidos para sempre. Esta estructura totalmente ilegal manténse como un desafío á convención de Xinebra. Isto non é só tolerado senón que é dificilmente plantexado polo que se chama “a comunidade internacional”. Esta atrocidade criminal cométea un país, que se declara a si mesmo “o líder do mundo libre”. ¿Pensamos nos habitantes da bahía de Guantánamo? ¿Que é o que din os medios? Reséñano ocasionalmente –unha pequena mención na páxina seis. Eles foron consignados a unha terra de ninguén da que, por certo, pode que nunca regresen. Na actualidade moitos están en folga de fame, alimentados á forza, incluídos os residentes británicos. Non hai sutilezas nestes procesos de alimentación. Nin sedacións nin anestésicos. Só un tubo insertado no teu nariz e dentro da túa gorxa. Ti vomitas sangue. Isto é tortura. ¿Que dixo a secretaria británica de Exteriores sobre isto? Nada. ¿Que dixo o primeiro ministro británico sobre isto? Nada. ¿Por que non? Porque os Estados Unidos dixeron: criticar a nosa conducta na bahía de Guantánamo constitúe un acto pouco amizoso. Ou estades connosco ou contra nós. Así que Blair cala.

A invasión de Iraq foi un acto de bandidos, un evidente acto de terrorismo de Estado, demostrando un desprezo absoluto polo concepto de leis internacionais. A invasión foi unha acción militar arbitraria baseada nunha serie de mentiras sobre mentiras e burda manipulación dos medios e, por conseguinte, do público; un acto coa intención de consolidar o control económico e militar de Estados Unidos sobre Oriente Medio camuflado –como último recurso– tódalas outras xustificacións caeron por elas mesmas –como unha liberación. Unha formidable aseveración da forza militar responsable da morte e mutilación de centos e centos de persoas inocentes.

Trouxemos tortura, bombas racimo, uranio empobrecido, innumerables actos de morte aleatoria, miseria, degradación e morte para o pobo Iraquí e chamámolo “levar a liberdade e a democracia a Oriente Medio”.

¿Canta xente tes que matar antes de ser considerado un asasino de masas e un criminal de guerra? ¿Cen mil? Máis que dabondo, tería pensado eu. Por iso é xusto que Bush e Blair sexan procesados polo Tribunal Penal Internacional. Pero Bush foi listo. Non ratificou ó Tribunal Penal Internacional. Por iso se un soldado ou político americano é arrestado Bush advertiu que enviaría ós marines. Pero Tony Blair ratificou ó Tribunal e por iso pode ser perseguido. Podemos proporcionarlle ó Tribunal a súa dirección se está interesado. É o número 10 de Downing Street, Londres.

A morte neste contexto é irrelevante. Ambos, Bush e Blair colocan a morte ben lonxe, nos números atrasados. Ó menos 100000 iraquís morreron polas bombas e misís americanos antes de que a insurxencia iraquí comezase. Estas persoas non existen agora. As súas mortes non existen. Son espacios en blanco. Nin sequera foron rexistrados como mortos. ‘Non facemos reconto de corpos’, dixo o xeral americano Tommy Franks.

Ó inicio da invasión publicouse na portada dos xornais británicos unha fotografía de Tony Blair bicando a meixela dun neno iraquí. ‘Un neno agradecido’ dicía o pé de foto. Uns días despois apareceu unha historia cunha fotografía, nunha páxina interior, doutro neno de catro anos sen brazos. A súa familia fora alcanzada por un misil. Él foi o único supervivinte. ‘¿Cando recuperarei os meus brazos?’ preguntaba. A historia desapareceu. Ben, Tony Blair non o tiña nos seus brazos, tampouco o corpo de ningún outro neno mutilado, nin o de ningún cadáver ensanguentado. O sangue é sucio. Ensucia a túa camisa e a túa gravata cando te atopas dando un discurso sinceiro en televisión.

Os 2000 americanos mortos son unha vergoña. Son transportados ás súas tumbas na escuridade. Os funerais son discretos, fóra de perigo. Os mutilados podren nas súas camas, algúns para o resto das súas vidas. Así os mortos e os mutilados podren, en diferentes tipos de tumbas.

Aquí está un extracto do poema de Pablo Neruda: “Explico Algunas Cosas”:

Y una mañana todo estaba ardiendo / y una mañana las hogueras / salían de la tierra / devorando seres, / y desde entonces fuego, / pólvora desde entonces, / y desde entonces sangre. / Bandidos con aviones y con moros, / bandidos con sortijas y duquesas, / bandidos con frailes negros bendiciendo / venían por el cielo a matar niños, / y por las calles la sangre de los niños / corría simplemente, como sangre de niños. / Chacales que el chacal rechazaría, / piedras que el cardo seco mordería escupiendo, / víboras que las víboras odiaran! / Frente a vosotros he visto la sangre / de España levantarse / para ahogaros en una sola ola / de orgullo y de cuchillos! / Generales / traidores: / mirad mi casa muerta, / mirad España rota: / pero de cada casa muerta sale metal ardiendo / en vez de flores, / pero de cada hueco de España / sale España, / pero de cada niño muerto sale un fusil con ojos, / pero de cada crimen nacen balas / que os hallarán un día el sitio / del corazón. / Preguntaréis por qué su poesía / no nos habla del sueño, de las hojas, / de los grandes volcanes de su país natal? / Venid a ver la sangre por las calles, / venid a ver / la sangre por las calles, / venid a ver la sangre / por las calles!

Quixera deixar claro que citando o poema de Neruda non estou a comparar de ningún xeito a República Española co Iraq de Saddam Hussein. Cito a Neruda porque en ningún outro lugar da lírica contemporánea lin unha descripción máis insistente e certa do bombardeo contra civís.

Dixen antes que os Estados Unidos están agora a ser totalmente francos poñendo as cartas sobre a mesa. Éste é o caso. A súa política oficial é hoxe en día definida como “Dominio sobre todo o espectro”. Ése non é o meu termo, é o seu. “Dominio sobre todo o espectro” quere dicir control da terra, mar, aire e espacio e tódolos seus recursos.

Os Estados Unidos agora ocupan 702 bases militares ó longo do mundo en 132 países, coa honorable excepción de Suecia, por suposto. Non sabemos moi ben como chegaron a estar ahí pero de feito están ahí.

Os Estados Unidos posúen 8000 cabezas nucleares activas e usables. Dúas mil nos seus disparadeiros, alerta, listas para ser lanzadas 15 minutos despois dunha advertencia. Están a desenvolver novos sistemas de forza nuclear, coñecidos como “destructores de búnkeres”. Os británicos, sempre cooperativos, están a tentar reemplazar o seu propio misil nuclear, Trident. ¿A quen, pregúntome, están a apuntar? ¿A Osama Bin Laden? ¿A ti? ¿A min? ¿Ó meu veciño? ¿China? ¿París? Quen sabe. O que si sabemos é que nesta locura infantil –a posesión e uso en forma de ameazas de armas nucleares- constitúe o meollo da actual filosofía política de Estados Unidos. Debemos lembrarnos a nós mesmos que Estados Unidos está nunha continua misión militar e non amosa indicios de minorar o paso.

Moitos milleiros, se non millóns, de persoas nos propios Estados Unidos están demostrablemente asqueadas, avergoñadas e enfadadas polas accións do seu goberno, pero, tal e como están as cousas, non son unha forza política coherente –aínda. Pero a ansiedade, a incertidume e o medo que podemos ver crecer cada día nos Estados Unidos non é problable que diminúa.

Sei que o presidente Bush ten algúns escritores de discursos moi competentes pero quixera prestarme voluntario para o posto. Propoño o seguinte discurso breve que el podería ler en televisión á nación. Véxoo solemne, co pelo coidadosamente peiteado, serio, confiado, sinceiro, frecuentemente seductor, ás veces cun sorriso irónico, curiosamente atractivo, un auténtico macho.

“Deus é bo. Deus é grande. Deus é bó. O meu Deus é bó. O Deus de Bin Laden é malo. O seu é un mal Deus. O Deus de Saddam tamén era malo, aínda que non tivera ningún. El era un bárbaro. Nós non somos bárbaros. Nós non decapitamos á xente. Nós cremos na liberdade. Deus tamén. Eu non son un bárbaro. Eu son o líder democráticamente elexido dunha democracia amante da liberdade. Somos unha sociedade compasiva. Electrocutamos de xeito compasivo e administramos unha compasiva inxección letal. Somos unha gran nación. Eu non son un dictador. El, si. Eu non son un bárbaro. El, si. E aquel outro, tamén. Todos o son. Eu teño autoridade moral. ¿Ves o meu puño? Ésta é a miña autoridade moral. E non o esquezas”.

A vida dun escritor é extremadamente vulnerable, apenas unha actividade espida. Non temos que chorar por iso. O escritor fai a súa elección e fica atrapado nela. Pero é certo que estás exposto a tódolos ventos, algún deles en verdade xeados. Estás só, pola túa conta. Non atopas refuxio, nin protección –a menos que mintas-, se é así, por suposto, teráste construído a túa propia protección e, poderíase dicir, teráste volto un político.

Referínme un par de veces esta tarde á morte. Vou citar un poema meu chamado “Morte”:

¿Onde se atopou o cadáver? / ¿Quen o atopou? / ¿Estaba morto cando o atoparon? / ¿Como o atoparon? / ¿Quen era o cadáver? / ¿Quen era o pai ou filla, ou irmán / ou tío ou irmá ou nai ou fillo / do cadáver abandonado? / ¿Estaba morto o corpo cando foi abandonado? / ¿Foi abandonado? / ¿Quen o abandonou? / ¿Estaba o corpo espido ou vestido para unha viaxe? / ¿Que lle fixo declarar morto ó cadáver? / ¿Foi vostede quen declarou morto ó cadáver? / ¿Como de ben coñecía o cadáver? / ¿Como sabía que estaba morto o cadáver? / ¿Lavou o cadáver? / ¿Pechoulle ambos ollos? / ¿Enterrou o corpo? / ¿Deixouno abandonado? / ¿Deulle un bico ó cadáver?

Cando miramos un espello pensamos que a imaxe que nos ofrece é exacta. Pero se te moves un milímetro a imaxe cambia. Agora mesmo, nós estamos a mirar un círculo cheo de reflejos sen fin. Pero ás veces o escritor ten que destrozar o espello –porque é no outro lado do espello onde a verdade nos mira ós ollos.

Creo que, a pesar das enormes dificultades que existen, unha firme determinación, inquebranteble, sen volta atrás, como cidadáns, para definir a auténtica verdade das nosas vidas e as nosas sociedades é unha necesidade crucial que nos afecta a todos. É, de feito, unha obriga.

Se unha determinación coma ésta non forma parte da nosa visión política, non temos esperanza de resituir o que case temos perdido –a dignidade como persoas.

CARTA DO POBO GUAMBIANO Ó PRESIDENTE DE COLOMBIA

O pobo Misak e o seu Cabildo Ancestral, acosados pola situación de desatención e enganos por parte do Estado Colombiano e ante a desesperanza do pobo, testigo día a día do incumprimento da palabra oficial que non conducen a decisións concretas e reais que posibiliten unha verdadeira solución á situación socioancestral dos seus territorios, fixeron pública o 25 de novembro unha carta dirixida ó presidente Uribe na que lembran que o Estado Colombiano non cumpliu aínda, 22 anos despois, as indicacións do programa de adquisición de terras para Guambía realizado polo Instituto Colombiano da Reforma Agraria, INCORA, en 1983, co fin de subsanar o déficit de terras para o pobo Misak.

Lembrou tamén que en 1997 se firmou entre os gobernos nacional e departamental do Cauca e as comunidades indíxenas e campesiñas unha Acta de Acordo que precisou en detalle os compromisos asumidos con eles polo Estado Colombiano, que, 8 anos despois, tampouco foi cumplida na súa totalidade.

Ante a espera de 22 anos nos que unha e outra vez se sentiron enganados e tiveron a sensación de que as mesas de concertación e os esporádicos diálogos non serviron para nada máis que conter a súa rabia e desesperanza, o Pobo Misak decidiu tomar as decisións que correspondan en defensa dos seus dereitos: “xa saberá o Goberno as nosas determinacións forzadas polas súas desobrigantes actuacións. Ademáis, entendemos que é o noso deber acorde co noso Dereito Maior, asumir unha posición consecuente coa recuperación da nosa nai terra”.

Coincidindo coa conmemoración do aniversario da Declaración Universal dos Dereitos Humanos, o Arzobispado de Guatemala galardoou coa ORDEN MONSEÑOR GERARDI ó bispo Alvaro Ramazzini e a Fernando Bermúdez, polo seu compromiso na defensa e promoción dos dereitos humanos, particularmente dos máis pobres.